Τα 3Π... η τελευταία ευκαιρία της Μονεμβασιάς

Αναφορικά με το αναπτυξιακό μοντέλο αυτής της περιοχής της Ελλάδος – της ανατολικής Λακωνίας (της χερσονήσου του Μαλέα ειδικότερα), αρθρογραφώ εμμονικά και μονότονα τα τελευταία 20 χρόνια. Όλοι οι πάσης φύσεως μεγάλοι αναπτυξιακοί άξονες της χώρας (χερσαίοι, θαλάσσιοι, εναέριοι, κλπ.) έχουν στρατηγικά επιλεγεί μακράν της περιοχής αυτής.

Κραυγαλέα, ετεροβαρής εξαίρεση, η επιλογή της ως εθνικής εμβέλειας ενεργειακός υποδοχέας εγκαταστάσεων ΑΠΕ και διελεύσεως δικτύων μεταφοράς φυσικού αερίου ευρωπαϊκής σημασίας.
Πρέπει να το πάρουμε απόφαση στα μέρη μας ότι δεν θα αποκτήσουμε ούτε μεγάλους οδικούς άξονες (π.χ. Εγνατία Οδός, Ιόνια Οδός), ούτε ηλεκτροκίνητο σιδηροδρομικό δίκτυο, ούτε λιμάνι, ούτε αεροδρόμιο διεθνούς εμβέλειας, ούτε εθνικό κέντρο εμπορευματικών μεταφορών υποδομές που, καθεμία από αυτές, αλλά και όλες μαζί, θα μπορούσαν να συμπαρασύρουν μια ανάπτυξη τόσο αναγκαία σήμερα.
Συνεπώς, τι θα περιμένουμε τα επόμενα χρόνια; Βελτιώσεις δρόμων και δικτύων ύδρευσης, εγκαταστάσεις ΒΙΟΚΑ, διαμορφώσεις – αναπλάσεις δημόσιων χώρων, αντιπλημμυρικά έργα κλπ. Όμως προσοχή: Αυτά τα έργα υποδομών, ενώ είναι αναγκαία και απαραίτητα για την ποιότητα της ζωής των κατοίκων και πρέπει να γίνουν, εντούτοις λίγο συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη μιας περιοχής, η πρόοδος της οποίας θα πρέπει να είναι επιταχυνόμενη για να καλύψει αδράνεια ετών. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να αναζητήσουμε τους αναπτυξιακούς άξονες που διαθέτει η χερσόνησος του Μαλέα και να τους καταστήσουμε πυλώνες και μοχλούς, όχι για βήματα, αλλά για άλματα προόδου. Είναι άμεση αναγκαιότητα – ίσως η τελευταία ευκαιρία…
Κατά την άποψή μου, τρεις είναι αυτοί οι άξονες, και δυστυχώς οι μοναδικοί:
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ
Kαι οι τρεις διεθνούς εμβέλειας και αξίας, ωστόσο διαχρονικά απαξιωμένοι και εγκαταλελειμμένοι.

Αφορμή αυτού του προλόγου αποτελεί μια πρόσφατη πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και ειδικότερα οι αποφάσεις του για προωθήσεις 2 συγκεκριμένων μελετών, που ελήφθησαν πρόσφατα:
- Ανάδειξη αναδόχου του διεθνή διαγωνισμού: Εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΕΠΜ) και Σχεδίου Διαχείρισης (ΣΔ) για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 της Περιφέρειας Πελοποννήσου
- Ανάδειξη αναδόχου του διεθνή διαγωνισμού: Τεχνικός και επιστημονικός συντονισμός της εκπόνησης ΕΠΜ, σχεδίων ΠΔ και Σχεδίων Διαχείρισης για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000.
Οι ανωτέρω Μελέτες αναφέρονται και στην περιοχή μας. Η εκπόνησή τους θα ξεκινήσει άμεσα και η ολοκλήρωσή τους προβλέπεται στα επόμενα δύο χρόνια.

Ειδικότερα:
Στη χερσόνησο του Μαλέα περιλαμβάνονται συνολικές εκτάσεις 720 km2 του δικτύου NATURA, εκ των οποίων 375 km2 είναι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (GR2540001 και GR2540007) και τα υπόλοιπα 345 km2 Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (GR2540002). Σημειώνεται εδώ ότι στα αντικείμενα των Μελετών δεν περιλαμβάνονται τα Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) και οι ορεινοί όγκοι «Κούνου» και «Μαλέα»! (βλ. συνοδευτικό Χάρτη).
Κατά την άποψή μου, είναι απολύτως αναγκαίο οι προαναφερόμενες αποκλεισμένες περιοχές να ενταχθούν στις Μελέτες, ώστε να αξιολογηθούν τα περιβαλλοντικά τους στοιχεία (γεωμορφολογία, τοπίο, τύποι φυσικών οικοτόπων, χλωρίδα, πανίδα κλπ.) και, αν κριθεί αναγκαίο, να υπαχθούν και αυτές σε θεσμικό καθεστώς προστασίας.

Προς επίρρωσιν των παραπάνω, καταθέτω τα εξής στοιχεία για τις προαναφερόμενες αποκλεισμένες περιοχές:
1. Έχουν ενταχθεί στον Επιστημονικό Κατάλογο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE (1994-1996), με τίτλο «Καταγραφή, Αναγνώριση, Εκτίμηση και Χαρτογράφηση των Τύπων Οικοτόπων και των Ειδών Χλωρίδας και Πανίδας της Ελλάδας (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ)».
2. Χαρακτηρίζονται ως Τοπία Διεθνούς Αξίας στο υπό θεσμοθέτηση αναθεωρημένο Περιφερειακό Πλαίσιο ΧΣΑΑ Πελοποννήσου
3. Χαρακτηρίζονται ως Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) στο θεσμοθετημένο ΣΧΟΟΑΠ Δ.Ε. Μονεμβασίας (ΦΕΚ 231/ΑΑΠ/2013)
4. Προτείνονται ως Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) στο υπό θεσμοθέτηση Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) Βοιών.
5. Σε Μελέτη που έγινε για λογαριασμό του (πρώην) Δήμου Βοιών, με τίτλο «Καταγραφή και ανάδειξη φυσικού περιβάλλοντος δήμου Βοιών – Μαλέα», από το βιολόγο –περιβαλλοντολόγο Δημήτρη Μπούσμπουρα, μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι πρέπει να ευρίσκονται σε ειδικό καθεστώς διαχείρισης, διότι αποτελούν χαρακτηριστικές ζώνες για το φώλιασμα σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας.
6. Στους κυρωμένους Δασικούς χάρτες του Εθνικού Κτηματολογίου, κατά συντριπτική πλειοψηφία, αποτελούνται από δασικές εκτάσεις.
7. Βρίθουν πολιτιστικών θησαυρών γεωλογικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
8. Προτείνεται να περιληφθούν, μαζί με τις περιοχές του δικτύου Natura, σε Περιφερειακό Πάρκο Εθνικής Εμβέλειας, από όλες τις τοπικές χωροταξικές Μελέτες (ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ)

Επιπρόσθετα, αναφέρω ότι, σύμφωνα με το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, «τα κράτη μέλη, όταν το κρίνουν αναγκαίο, στα πλαίσια των εθνικών πολιτικών διευθέτησης και ανάπτυξης του εδάφους, και ειδικότερα για να καταστήσουν το δίκτυο Natura 2000 συνεκτικότερο οικολογικά, αναλαμβάνουν την υποχρέωση τη διαχείριση στοιχείων του τοπίου στα οποία αποδίδεται πρωταρχική σημασία για την άγρια πανίδα και χλωρίδα».

Συμπερασματικά, καταθέτω τις απαιτούμενες δράσεις που εκτιμώ ότι πρέπει να γίνουν με στόχο ενιαία και συνεκτικά η χερσόνησος του Μαλέα, ως Περιφερειακό Πάρκο, να ενταχθεί στο Σχέδιο Διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000 της Περιφέρειας Πελοποννήσου:
 Η Περιφέρεια να ασκήσει πίεση στο ΥΠΕΝ, για τη θεσμοθέτηση του αναθεωρημένου Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού Περιφέρειας Πελοποννήσου.
 Ο Δήμος να προωθήσει προς έγκριση του Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Βοιών, εφόσον βέβαια το περιεχόμενό του ανταποκρίνεται στα οράματα της τοπικής κοινωνίας.
 Με πρωτοβουλία του Συλλόγου «Άρτεμις», και σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης Πάρνωνα – Μουστού – Μαινάλου – Μονεμβάσιας, να δημιουργηθεί μια ψηφιακή τράπεζα δεδομένων που θα περιλαμβάνει όλα τα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά στοιχεία της χερσονήσου Μαλέα.

Τέλος, για να μην έχουμε αυταπάτες και για να αναλάβει ο καθείς τις ευθύνες του:
- Αν το διεθνούς αξίας τοπίο του Μαλέα δεν κηρυχθεί ως Περιφερειακό Πάρκο δεν αξιοποιηθεί με φυσιολατρικές και πολιτιστικές διαδρομές, θα τραυματιστεί βαριά και ανεπίστρεπτα από ενεργειακές χερσαίες διαδρομές δικτύων, εγκαταστάσεις αιολικών σταθμών και όχι μόνο.
- Αν η Καστροπολιτεία δεν ενταχθεί στο Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αν δεν καθοριστούν επιτρεπόμενες χρήσεις με αντίστοιχη φέρουσα ικανότητα και γενικοί κανόνες προστασίας της ευρύτερης περιοχής, αυτή θα «καταντήσει» ένα πλωτό κοσμοπολίτικο ξενοδοχείο.
- Μήπως η σύγχρονη Μονεμβάσια δεν θα πρέπει να απολαμβάνει τον μύθο της ετεροπροσδιοριζόμενη; Σε μια διαδρομή, όταν φτάνεις σε σταυροδρόμι, δεν σταθμεύεις: Επιλέγεις και προχωράς μπροστά…..

Πιστεύω ότι τελικά ήρθε η ώρα η Μονεμβασιά να αποκτήσει επιτέλους όραμα…
Ίσως αυτή η περίοδος και τα 3Π να είναι η τελευταία της ευκαιρία…

Φλεβάρης 2019,
σπυρος πετρολεκας
χωροτάκτης - πολεοδόμος